پرونده ضد انحصاری متا و تاثیر آن بر توسعه هوش مصنوعی

پرونده ضد انحصاری متا: تهدیدی برای سلطه هوش مصنوعی فیسبوک؟

شرکت متا، غول فناوری مادر فیس‌بوک، اینستاگرام، واتس‌اپ و مسنجر، در حال حاضر با یک چالش حقوقی بزرگ روبرو است که می‌تواند به طور قابل توجهی بر آینده‌ی آن در عرصه‌ی هوش مصنوعی متا تاثیر بگذارد. کمیسیون تجارت فدرال (FTC) ایالات متحده، با طرح یک پرونده‌ی ضد انحصاری، ادعا می‌کند که استراتژی متا برای بلعیدن شرکت‌های رقیب از طریق خرید آن‌ها، به جای رقابت سالم در بازار، قوانین ضد انحصاری را نقض کرده است. این پرونده‌ی حقوقی، که از سال ۲۰۲۱ آغاز شده، اکنون به مراحل حساسی رسیده و می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای متا و کل صنعت هوش مصنوعی داشته باشد.

اگر دادگاه به نفع کمیسیون تجارت فدرال رای دهد، متا ممکن است مجبور شود بخش‌های کلیدی از امپراتوری رسانه‌های اجتماعی خود، از جمله خدمات پیام‌رسان و سایت‌های رسانه‌های اجتماعی محبوبش را به شرکت‌های مستقل واگذار کند. چنین حکمی، نه تنها ساختار و سازمان متا را به طور اساسی تغییر خواهد داد، بلکه می‌تواند بر توانایی این شرکت برای رقابت در صنعت رسانه‌های اجتماعی و مهم‌تر از آن، بر ظرفیت آن برای آموزش و توسعه‌ی مدل‌های هوش مصنوعی متا اختصاصی خود، مانند Llama، با استفاده از داده‌های عظیم جمع‌آوری‌شده از این پلتفرم‌ها تاثیر منفی بگذارد. این دادگاه، که پیش‌بینی می‌شود بین چند ماه تا یک سال به طول انجامد، می‌تواند مسیر آینده‌ی هوش مصنوعی متا و جایگاه این شرکت در رقابت فزاینده‌ی هوش مصنوعی را برای همیشه دگرگون کند.

در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر پرونده‌ی ضد انحصاری کمیسیون تجارت فدرال علیه متا و ابعاد مختلف آن خواهیم پرداخت. ما به تحلیل ادعاهای کمیسیون تجارت فدرال، دفاعیات متا، و پیامدهای احتمالی این پرونده بر هوش مصنوعی متا و رقابت در عرصه‌ی هوش مصنوعی خواهیم پرداخت. هدف از این مقاله، ارائه یک دیدگاه جامع و روشنگرانه برای خوانندگان فارسی‌زبان و علاقه‌مندان به فناوری و اقتصاد دیجیتال است تا با درک بهتر ابعاد حقوقی و تجاری این پرونده‌ی مهم، بتوانند تحولات آینده‌ی هوش مصنوعی متا و صنعت هوش مصنوعی را بهتر پیش‌بینی و تحلیل کنند. در ادامه، به بررسی دقیق‌تر جزئیات پرونده‌ی ضد انحصاری متا و تاثیرات آن بر هوش مصنوعی متا خواهیم پرداخت.

پرونده ضد انحصاری متا و تأثیر آن بر هوش مصنوعی

کمیسیون تجارت فدرال (FTC) اولین شکایت خود را علیه متا در سال ۲۰۲۰، زمانی که این شرکت هنوز با نام فیس‌بوک شناخته می‌شد، آغاز کرد. شکایت اصلاح‌شده‌ی این آژانس در سال بعد، ادعا می‌کند که متا (در آن زمان فیس‌بوک) پس از «تلاش‌های ناموفق برای توسعه ویژگی‌های نوآورانه‌ی تلفن همراه برای شبکه‌اش»، از یک طرح غیرقانونی «خرید یا دفن» بر روی رقبای خلاق‌تر استفاده کرده است. به ادعای FTC، این استراتژی، منجر به ایجاد انحصار در بازار رسانه‌های اجتماعی «دوستان و خانواده» شده است. این کمیسیون معتقد است که متا با خرید شرکت‌های نوظهور و رقیب، از جمله اینستاگرام و واتس‌اپ، از شکل‌گیری رقابت واقعی در بازار رسانه‌های اجتماعی جلوگیری کرده و انحصار خود را تحکیم بخشیده است.

مارک زاکربرگ، بنیانگذار و مدیرعامل متا، در ۱۴ آوریل، اولین روز دادگاه رسمی FTC علیه متا، فرصت یافت تا به این اتهامات پاسخ دهد. او در شهادت خود، به این نکته اشاره کرد که ماهیت رسانه‌های اجتماعی به طور چشمگیری تغییر کرده است. زاکربرگ شهادت داد که تنها ۲۰ درصد از محتوای کاربران در فیس‌بوک و حدود ۱۰ درصد در اینستاگرام توسط دوستان کاربران تولید می‌شود. او ادعا کرد که کاربران به دنبال تعامل با محتوای متنوع‌تر و گسترده‌تری هستند که لزوماً توسط دوستانشان تولید نمی‌شود. این استدلال زاکربرگ، تلاشی برای نشان دادن این بود که متا در بازار رسانه‌های اجتماعی انحصاری ایجاد نکرده است، زیرا کاربران به دنبال محتوایی فراتر از شبکه‌ی دوستان و خانواده‌ی خود هستند و پلتفرم‌های متا این نیاز را برآورده می‌کنند.

در مقابل، کمیسیون تجارت فدرال (FTC) ادعا می‌کند که متا به طور سیستماتیک رقبای بالقوه تهدید را شناسایی کرده و آن‌ها را خریداری کرده است تا از ظهور رقابت جدی در بازار جلوگیری کند. در زمان شکایت اولیه، متا این اتهامات را «تاریخ تجدیدنظرطلبانه» خواند و در ۱۳ آوریل نیز با اعلام اینکه این آژانس «واقعیت را نادیده می‌گیرد»، این موضع را تکرار کرد. متا استدلال کرده است که خرید اینستاگرام و واتس‌اپ به نفع کاربران بوده و رقابت در بازار رسانه‌های اجتماعی همچنان وجود دارد، به‌ویژه با ظهور پلتفرم‌های جدیدی مانند یوتیوب و تیک‌تاک. متا معتقد است که این خریدها، به نوآوری و بهبود خدمات برای کاربران منجر شده و رقابت در بازار را از بین نبرده است.

با این حال، اگر دادگاه منطقه‌ی کلمبیا به نفع کمیسیون تجارت فدرال (FTC) رای دهد، این غول رسانه‌های اجتماعی جهانی مجبور خواهد شد خدمات کلیدی خود، از جمله اینستاگرام و واتس‌اپ را به شرکت‌های مستقل واگذار کند. جاسمین انبرگ، معاون رئیس و تحلیلگر اصلی در eMarketer، به لس‌آنجلس تایمز گفت که چنین حکمی می‌تواند مزیت رقابتی متا در بازار رسانه‌های اجتماعی را به طور جدی تضعیف کند. انبرگ تاکید کرد که «اینستاگرام واقعاً بزرگترین محرک رشد متا است، به ویژه در جبران کمبود رشد فیس‌بوک، به خصوص در میان کاربران جوان‌تر.» او افزود: «فیس‌بوک مدت‌هاست که دیگر پلتفرم مورد علاقه‌ی جوانان و دانشجویان نبوده است.» از دست دادن اینستاگرام، به عنوان موتور اصلی رشد متا، می‌تواند ضربه‌ی بزرگی به موقعیت این شرکت در بازار رسانه‌های اجتماعی وارد کند.

علاوه بر تاثیر بر بازار رسانه‌های اجتماعی، حکم احتمالی دادگاه می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر مجموعه داده‌هایی داشته باشد که متا می‌تواند برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی متا خود از آن‌ها استفاده کند. در ژوئیه ۲۰۲۴، متا انتشار مدل‌های هوش مصنوعی خود را در اتحادیه‌ی اروپا متوقف کرد و به «عدم قطعیت نظارتی» اشاره کرد. این توقف، پس از شکایت گروه حامی حریم خصوصی None of Your Business در ۱۱ کشور اروپایی علیه استفاده‌ی متا از داده‌های عمومی پلتفرم‌های خود برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی متا صورت گرفت. کمیسیون حفاظت از داده‌های ایرلند متعاقباً دستور توقف این رویه را صادر کرد تا زمانی که بتواند بازبینی انجام دهد. در ۱۴ آوریل، متا مجوز استفاده از داده‌های عمومی – یعنی پست‌ها و نظرات کاربران بزرگسال در تمام پلتفرم‌های خود – را برای آموزش این مدل دریافت کرد. با این حال، اگر شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی متا به شرکت‌های جداگانه‌ای با ساختارهای سازمانی و سیاست‌ها و رویه‌های حفاظت از داده‌های خود منحل شوند، متا از دسترسی به اقیانوسی از داده‌ها و ارتباطات انسانی که هوش مصنوعی متا برای بهبود عملکرد خود به آن‌ها نیاز دارد، محروم خواهد شد.

اندرو راسو، وکیل فضای مجازی در Minc Law و مدیرعامل AR Media Consulting، به Cointelegraph گفت که در صورت جداسازی شرکت‌های متا، «شرکت‌های جدید احتمالاً داده‌های کاربری خود را کنترل می‌کنند و متا از استفاده از آن‌ها منع می‌شود، مگر اینکه توافق‌نامه‌های اشتراک‌گذاری داده‌های جدیدی مذاکره شود که مشمول بررسی نظارتی و قوانین حفظ حریم خصوصی کاربر/مصرف‌کننده باشد.» به عبارت دیگر، متا دیگر نمی‌تواند به طور آزادانه از داده‌های اینستاگرام و واتس‌اپ برای آموزش هوش مصنوعی متا استفاده کند و برای دسترسی به این داده‌ها، باید توافق‌نامه‌های جدیدی را با شرکت‌های مستقل به دست آمده از جداسازی، مذاکره کند.

با این حال، راسو خاطرنشان کرد که این حکم، لزوماً یک ضرر کلی برای متا نخواهد بود. شرکت زاکربرگ، همچنان ثروت عظیمی از داده‌ها را از فیس‌بوک و مسنجر حفظ خواهد کرد. این شرکت می‌تواند به استفاده از داده‌های «انتخابی» از مصرف‌کنندگانی که اجازه می‌دهند پست‌هایشان برای آموزش هوش مصنوعی استفاده شود، ادامه دهد و همچنین می‌تواند از مجموعه‌های داده‌ی مصنوعی و همچنین داده‌های شخص ثالث و باز استفاده کند. به این ترتیب، متا همچنان راه‌هایی برای دسترسی به داده‌های مورد نیاز برای توسعه‌ی هوش مصنوعی متا خواهد داشت، حتی اگر دسترسی آن به داده‌های اینستاگرام و واتس‌اپ محدود شود.

متا، مسابقه هوش مصنوعی و حمایت از داده‌ها

رقابت برای به زیر کشیدن OpenAI و مدل ChatGPT آن از سلطه‌ی بازار هوش مصنوعی، در سال گذشته با ورود شرکت‌هایی مانند DeepSeek و راه‌اندازی چهارمین تکرار مدل متن‌باز Llama توسط متا، به شدت رقابتی‌تر شده است. شرکت‌های بزرگ توسعه‌ی هوش مصنوعی، علاوه بر تلاش برای آموزش مدل‌های جدید و پیشرفته‌تر، میلیاردها دلار در مراکز داده‌ی جدید سرمایه‌گذاری می‌کنند تا نسل‌های جدید هوش مصنوعی را میزبانی کنند و قدرت پردازشی لازم برای آموزش و اجرای آن‌ها را فراهم آورند.

در ژانویه ۲۰۲۵، متا از ساخت یک مرکز داده‌ی ۲ گیگاواتی با بیش از ۱.۳ میلیون واحد پردازش گرافیکی هوش مصنوعی Nvidia خبر داد. زاکربرگ در پستی در Threads نوشت: “سال ۲۰۲۵، یک سال تعیین‌کننده برای هوش مصنوعی خواهد بود. در سال ۲۰۲۵، انتظار دارم Meta AI دستیار پیشرو باشد که به بیش از ۱ میلیارد نفر خدمات ارائه می‌دهد […] برای تأمین انرژی این هدف، متا در حال ساخت یک مرکز داده‌ی ۲ گیگاواتی+ است که آنقدر بزرگ است که بخش قابل توجهی از منهتن را پوشش می‌دهد.” این اعلامیه‌ی زاکربرگ، نشان‌دهنده‌ی سرمایه‌گذاری‌های عظیم متا در زیرساخت‌های هوش مصنوعی و عزم جدی این شرکت برای تبدیل شدن به یک رهبر در این حوزه است. مرکز داده‌ی ۲ گیگاواتی متا، یکی از بزرگترین و قدرتمندترین مراکز داده‌ی هوش مصنوعی در جهان خواهد بود و نشان‌دهنده‌ی تعهد مالی و فنی متا به توسعه‌ی هوش مصنوعی است.

اعلامیه‌ی متا، پس از پروژه‌ی ۵۰۰ میلیارد دلاری Stargate منتشر شد که شاهد سرمایه‌گذاری گسترده در توسعه‌ی هوش مصنوعی به رهبری OpenAI و SoftBank بود و مایکروسافت و اوراکل به عنوان شرکای سهام‌دار در آن حضور داشتند. این رقابت فزاینده، نشان‌دهنده‌ی اهمیت استراتژیک هوش مصنوعی برای شرکت‌های بزرگ فناوری و تلاش آن‌ها برای کسب جایگاه برتر در این بازار نوظهور و پرپتانسیل است. در میان این رقابت شدید، شرکت‌های هوش مصنوعی به دنبال منابع گسترده‌تر و متنوع‌تری از داده‌ها برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی خود هستند – و برای به دست آوردن داده‌های مورد نیاز خود، گاهی به شیوه‌های مشکوکی روی آورده‌اند.

به منظور رقابت با OpenAI در هنگام توسعه‌ی مدل Llama 3 خود، متا هزاران کتاب دزدی‌شده را از سایت LibGen برداشت کرد. بر اساس اسناد دادگاه در پرونده‌ای که علیه متا در جریان است، توسعه‌دهندگان Llama داده‌ها را از کتاب‌های دزدی‌شده برداشت کرده‌اند، زیرا صدور مجوز آن‌ها از منابعی مانند Scribd «به‌طور غیرمنطقی گران به نظر می‌رسید.» زمان، یکی دیگر از انگیزه‌های درک‌شده برای استفاده از آثار دزدی‌شده بود. یکی از مهندسان در مورد خدماتی که از طریق آن‌ها می‌توانستند مجوزهای کتاب را خریداری کنند، نوشت: “آن‌ها ۴+ هفته طول می‌کشد تا داده‌ها را تحویل دهند.” این عمل، محدود به متا نیست و OpenAI نیز متهم شده است که از داده‌های آثار دزدی‌شده میزبانی‌شده در LibGen استخراج می‌کند. این رویکرد بحث‌برانگیز، نشان‌دهنده‌ی چالش‌های اخلاقی و قانونی موجود در جمع‌آوری داده‌های آموزشی برای مدل‌های هوش مصنوعی و فشار شدید برای رقابت در این بازار است.

راسو پیشنهاد کرد که “برای اطمینان از تأثیر ماندگار – فراتر از سود کوتاه‌مدت”، متا بهتر است “سرمایه‌گذاری در جمع‌آوری پیشرفته‌ی داده‌ها، ممیزی دقیق، و پیاده‌سازی فناوری‌های حفظ حریم خصوصی و مبتنی بر رمزگذاری را در اولویت قرار دهد.” راسو معتقد است که متا با تمرکز بر شفافیت و شیوه‌های مسئولانه، «می‌تواند بدون در نظر گرفتن تغییرات در پورتفوی پلتفرم خود، به طور واقعی به پیشرفت قابلیت‌های هوش مصنوعی، بازسازی و پرورش اعتماد بلندمدت کاربر، و انطباق با استانداردهای حقوقی و اخلاقی در حال تحول ادامه دهد.» به عبارت دیگر، متا می‌تواند با اتخاذ رویکردی اخلاقی و مسئولانه در جمع‌آوری و استفاده از داده‌ها، هم به توسعه‌ی هوش مصنوعی متا ادامه دهد و هم اعتماد کاربران و نهادهای نظارتی را جلب کند.

حکم FTC چه معنایی خواهد داشت

در حال حاضر، شرکت‌های فناوری بزرگ با دعاوی حقوقی از جهات مختلف روبرو هستند، از جمله اتهامات مربوط به نقض حریم خصوصی، نقض قوانین کپی‌رایت، و خفه کردن رقابت. پرونده‌های مهمی مانند پرونده‌هایی که گوگل، آمازون و متا با آن‌ها روبه‌رو هستند و هنوز مطرح نشده‌اند، تعیین خواهند کرد که چگونه و آیا این شرکت‌ها می‌توانند به همان روال قبلی ادامه دهند و همچنین گارد ریل‌های توسعه‌ی هوش مصنوعی را تعریف می‌کنند. نتیجه‌ی این پرونده‌ها، می‌تواند به طور اساسی ساختار و عملکرد شرکت‌های بزرگ فناوری را تغییر دهد و قوانین و مقررات حاکم بر این صنعت را بازتعریف کند.

راسو گفت که پرونده‌ی ضد انحصاری فعلی علیه متا می‌تواند تعیین کند که چگونه دادگاه‌ها قوانین ضد انحصاری را برای شرکت‌های فناوری تفسیر می‌کنند، که شامل ادغام‌های فناوری، استفاده از داده‌ها، و رقابت در بازار می‌شود. این پرونده، همچنین این پیام را می‌دهد که دادگاه‌ها «مایل به شکستن شرکت‌های خوشه‌ای فناوری هستند» زمانی که مسائل مربوط به خفه کردن رقابت دخیل باشد، در حالی که همزمان «در حال برداشتن گامی فراتر در هم‌تراز کردن آن با قوانین فضای مجازی هستند.» به عبارت دیگر، پرونده‌ی متا، می‌تواند به عنوان یک نقطه‌ی عطف در نحوه‌ی اعمال قوانین ضد انحصاری در مورد شرکت‌های فناوری بزرگ عمل کند و تاثیرات بلندمدتی بر صنعت فناوری و توسعه‌ی هوش مصنوعی داشته باشد. حکم دادگاه در این پرونده، نه تنها آینده‌ی متا را تعیین خواهد کرد، بلکه می‌تواند الگویی برای نحوه‌ی برخورد با سایر شرکت‌های بزرگ فناوری و مسائل مربوط به انحصار، رقابت، و حریم خصوصی در عصر دیجیتال باشد.

نتیجه‌گیری

پرونده‌ی ضد انحصاری کمیسیون تجارت فدرال (FTC) علیه متا، یک چالش جدی و بالقوه تهدیدکننده برای این غول فناوری و به‌ویژه برای جاه‌طلبی‌های آن در عرصه‌ی هوش مصنوعی متا است. نتیجه‌ی این پرونده، می‌تواند تاثیرات گسترده‌ای بر ساختار متا، رقابت در بازار رسانه‌های اجتماعی، و دسترسی این شرکت به داده‌های مورد نیاز برای توسعه‌ی هوش مصنوعی متا داشته باشد. اگر دادگاه به نفع FTC رای دهد و حکم به جداسازی شرکت‌های متا صادر کند، این شرکت با چالش‌های بزرگی در زمینه‌ی حفظ رقابت‌پذیری در بازار رسانه‌های اجتماعی و توسعه‌ی هوش مصنوعی متا روبرو خواهد شد.

در حالی که متا به دفاع از خود در برابر اتهامات FTC ادامه می‌دهد و راه‌های جایگزین برای دسترسی به داده‌ها و توسعه‌ی هوش مصنوعی متا را جستجو می‌کند، نتیجه‌ی نهایی این پرونده و تاثیرات بلندمدت آن بر صنعت فناوری و رقابت در عرصه‌ی هوش مصنوعی همچنان نامشخص است. پرونده‌ی ضد انحصاری متا، به عنوان یک پرونده‌ی مهم و تعیین‌کننده در عصر دیجیتال، نشان‌دهنده‌ی چالش‌های فزاینده‌ی تنظیم‌گری و نظارت بر شرکت‌های بزرگ فناوری و تلاش برای ایجاد تعادل بین نوآوری، رقابت، و حفظ منافع مصرف‌کنندگان و جامعه است. نتیجه‌ی این پرونده، می‌تواند الگویی برای نحوه‌ی برخورد با سایر شرکت‌های بزرگ فناوری و مسائل مربوط به انحصار، رقابت، و حریم خصوصی در آینده باشد و مسیر توسعه‌ی هوش مصنوعی و صنعت فناوری را به طور کلی تحت تاثیر قرار دهد.