مشارکت هوش مصنوعی چین و روسیه و ظهور دیپ‌سیک

“`html

دیپ‌سیک: انقلاب هوش مصنوعی چین، اتحاد با روسیه و نگرانی‌های غرب

دیپ‌سیک چیست و چرا اهمیت دارد؟

دیپ‌سیک، یک استارتاپ هوش مصنوعی مستقر در هانگژو چین است که در ژانویه با انتشار مدل‌های زبانی کم‌هزینه خود، بازارهای جهانی را شگفت‌زده کرد. این مدل‌ها نشان دادند که توسعه هوش مصنوعی پیشرفته لزوماً نیازمند سرمایه‌گذاری‌های صدها میلیون دلاری و منابع محاسباتی عظیم نیست. دیپ‌سیک ادعا می‌کند که مدل خود را تنها با ۶ میلیون دلار و با استفاده از ۲۰۰۰ واحد پردازش گرافیکی (GPU) انویدیا H800 توسعه داده است. این در حالی است که هزینه توسعه مدل‌هایی مانند GPT-4 بین ۸۰ تا ۱۰۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود و مدل LLaMA 3 متا به ۱۶۰۰۰ GPU H100 نیاز داشت.

اهمیت دیپ‌سیک در چند نکته کلیدی نهفته است:

• کاهش هزینه و دموکراتیزه کردن AI: این شرکت ثابت کرد که می‌توان مدل‌های زبانی قدرتمند را با هزینه بسیار کمتری ساخت. این امر به استارتاپ‌ها و محققان با منابع محدود اجازه می‌دهد تا در عرصه هوش مصنوعی رقابت کنند و نوآوری را تسریع بخشند.
• تغییر دیدگاه فنی: رویکرد دیپ‌سیک به توسعه هوش مصنوعی، دیدگاه‌های رایج در مورد مقیاس منابع مورد نیاز را به چالش کشید و محققان غربی را وادار به بازنگری و تلاش برای درک و جبران این پیشرفت کرد.
• چالش برای رهبران فعلی: موفقیت دیپ‌سیک نشان داد که شرکت‌های آمریکایی ممکن است در رقابت تسلیحاتی هوش مصنوعی آن‌طور که تصور می‌شد، پیشتاز نباشند و بازیگران جدیدی از چین می‌توانند به سرعت ظهور کنند.
• ترویج مدل‌های وزن‌باز: انتشار وزن‌های آموزش‌دیده مدل (و نه کد منبع کامل)، اگرچه شفافیت کامل را فراهم نمی‌کند، اما به توسعه‌دهندگان دیگر اجازه می‌دهد تا بر پایه این مدل‌ها کار کنند و اکوسیستم هوش مصنوعی را گسترش دهند.

لو چین‌جیان، سیاستمدار و دانشمند کامپیوتر چینی، با تمجید از دستاوردهای دیپ‌سیک، بر پایبندی آن به رویکرد منبع‌باز (که البته دقیق‌تر است بگوییم وزن‌باز) و نقش آن در ترویج جهانی هوش مصنوعی تأکید کرد و آن را نمودی از «خرد چینی» و نوآوری فناورانه این کشور دانست.

نگاهی عمیق‌تر به فناوری دیپ‌سیک: مزایا و چالش‌ها

موفقیت دیپ‌سیک تنها به کاهش هزینه‌ها محدود نمی‌شود، بلکه ریشه در نوآوری‌های فنی خاصی دارد:

• قابلیت‌های استدلالی پیشرفته: مدل‌های دیپ‌سیک از قابلیت‌های استدلالی بهره می‌برند که امکان دستیابی به عملکرد بالا در مدل‌های کوچک‌تر را فراهم می‌کند، در حالی که سایر مدل‌ها برای رسیدن به نتایج مشابه نیازمند معماری‌های بزرگ‌تر هستند.
• یادگیری تقویتی (Reinforcement Learning): استفاده از یادگیری تقویتی نیاز به فرآیند زمان‌بر و پرهزینه تنظیم دقیق تحت نظارت (Supervised Fine-Tuning) را کاهش داده یا حذف می‌کند.
• مکانیسم توجه پنهان چند سر (MHLA): این نوآوری، استفاده از حافظه محاسباتی را به شدت بهینه‌سازی کرده و آن را به حدود ۵٪ کاهش داده است، در مقایسه با ۱۳٪ در روش‌های پیشین. این امر به کارایی بالاتر و نیاز کمتر به سخت‌افزارهای گران‌قیمت منجر می‌شود.

با این حال، دیپ‌سیک با چالش‌ها و نگرانی‌هایی نیز روبروست:

• مدل وزن‌باز در مقابل منبع‌باز: دیپ‌سیک وزن‌های آموزش‌دیده مدل خود را منتشر کرده است، اما کد منبع دقیق و داده‌های آموزشی آن در دسترس عموم قرار نگرفته‌اند. این عدم شفافیت، بررسی کامل مدل، شناسایی سوگیری‌های احتمالی و درک دقیق منابع داده‌ای آن را دشوار می‌کند. این رویکرد البته در میان بسیاری از شرکت‌های هوش مصنوعی رایج است.
• نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی و منبع‌یابی داده‌ها: مشخص نیست که دیپ‌سیک از چه داده‌هایی برای آموزش مدل‌های خود استفاده کرده است. این موضوع سوالاتی را در مورد رعایت حق چاپ و حریم خصوصی افراد مطرح می‌کند، به‌ویژه با توجه به قوانین سخت‌گیرانه حریم خصوصی در برخی مناطق جهان.
• پتانسیل سوءاستفاده: مانند هر فناوری قدرتمند دیگری، مدل‌های دیپ‌سیک نیز می‌توانند برای اهداف مخرب، مانند تولید اطلاعات نادرست، نظارت یا سانسور، مورد استفاده قرار گیرند، به‌خصوص اگر در اختیار دولت‌های اقتدارگرا قرار گیرند.

واکنش غرب و رقابت ژئوپلیتیکی هوش مصنوعی

ظهور دیپ‌سیک و پیشرفت‌های کلی چین در هوش مصنوعی، زنگ خطر را برای کشورهای غربی، به ویژه ایالات متحده، به صدا درآورده است. رقابت برای تسلط بر هوش مصنوعی به یکی از محورهای اصلی رقابت ژئوپلیتیکی بین چین و آمریکا تبدیل شده است.

در اجلاس اقدام هوش مصنوعی در پاریس (طبق متن منبع، فوریه ۲۰۲۵ که احتمالاً تاریخ فرضی است)، جی‌دی ونس، به عنوان نماینده دولت احتمالی ترامپ، مواضعی را بیان کرد که نشان‌دهنده رویکرد آینده آمریکا در این زمینه است:

• حفظ برتری آمریکا: تضمین اینکه فناوری هوش مصنوعی آمریکا «استاندارد طلایی» جهانی باقی بماند و شرکت‌های آمریکایی شریک ترجیحی برای همکاری‌های بین‌المللی باشند.
• مخالفت با مقررات‌گذاری بیش از حد: تشویق سیاست‌های رشد طرفدار هوش مصنوعی و پرهیز از مقررات دست‌وپاگیری که می‌تواند این صنعت نوپا را خفه کند.
• هوش مصنوعی عاری از تعصب ایدئولوژیک: تاکید بر اینکه هوش مصنوعی آمریکایی نباید به ابزاری برای سانسور یا تحمیل دیدگاه‌های خاص تبدیل شود.
• رویکرد رشد طرفدار کارگر: حفاظت از مسیر توسعه هوش مصنوعی به گونه‌ای که به ایجاد شغل در داخل آمریکا کمک کند.
• هشدار نسبت به رژیم‌های اقتدارگرا: ونس به صراحت نسبت به استفاده دشمنان خارجی از هوش مصنوعی برای بازنویسی تاریخ، نظارت بر شهروندان، سانسور، تقویت قابلیت‌های نظامی و اطلاعاتی، و انتشار تبلیغات مخرب هشدار داد. او همچنین شرکت‌ها و کشورهای غربی را از همکاری با چنین رژیم‌هایی برحذر داشت و آن را به «زنجیر کردن ملت خود به یک ارباب اقتدارگرا» تشبیه کرد که به دنبال نفوذ و تصرف زیرساخت‌های اطلاعاتی است. این هشدارها به طور ضمنی به کشورهایی مانند چین و روسیه اشاره دارد.

موفقیت دیپ‌سیک این نگرانی‌ها را تشدید کرده و فشار بر دولت‌ها و شرکت‌های غربی برای تسریع نوآوری و همچنین تدوین استراتژی‌هایی برای مقابله با چالش‌های ناشی از پیشرفت رقبای ژئوپلیتیکی را افزایش داده است.

مشارکت “بدون محدودیت”؟ اتحاد هوش مصنوعی چین و روسیه

در حالی که رقابت چین و آمریکا در کانون توجه قرار دارد، قابلیت‌های روسیه در زمینه هوش مصنوعی تا حد زیادی یک معما باقی مانده است. با این حال، نشانه‌هایی از همکاری رو به رشد بین مسکو و پکن در این حوزه حیاتی وجود دارد که نگرانی‌های غرب را دوچندان می‌کند.

چین و روسیه که پیشتر از «مشارکت راهبردی بدون محدودیت» سخن گفته‌اند، مدت‌هاست که درباره همکاری در زمینه هوش مصنوعی، از جمله کاربردهای نظامی، صحبت کرده‌اند. اما جزئیات این همکاری‌ها عمدتاً پنهان مانده است.

اخیراً، اسبربانک (Sberbank)، بزرگترین بانک دولتی روسیه که تحت مدیریت ژرمن گرف به یکی از بازیگران اصلی هوش مصنوعی در این کشور تبدیل شده و مدل GigaChat خود را در سال ۲۰۲۳ منتشر کرده، قصد خود را برای همکاری با محققان چینی در پروژه‌های هوش مصنوعی فاش کرده است. الکساندر ودیاخین، معاون اول مدیرعامل اسبربانک، به رویترز گفت: «ما قصد داریم پروژه‌های تحقیقاتی مشترکی را با محققان چینی انجام دهیم.»

این همکاری بالقوه بین قدرت هوش مصنوعی چین، که با شرکت‌هایی مانند دیپ‌سیک به سرعت در حال پیشرفت است، و توانمندی‌های روسیه (هرچند کمتر شناخته شده) می‌تواند پیامدهای قابل توجهی داشته باشد:

• تقویت توانمندی‌های متقابل: به اشتراک‌گذاری دانش، داده‌ها و الگوریتم‌ها می‌تواند به هر دو کشور در پیشبرد برنامه‌های هوش مصنوعی خود کمک کند.
• کاربردهای نظامی و اطلاعاتی: همکاری در زمینه هوش مصنوعی می‌تواند به توسعه سیستم‌های تسلیحاتی خودمختار، بهبود قابلیت‌های جاسوسی سایبری و عملیات اطلاعاتی منجر شود.
• ایجاد بلوک فناوری جایگزین: این اتحاد می‌تواند تلاشی برای ایجاد یک اکوسیستم فناوری مستقل از غرب باشد و استانداردهای فنی و اخلاقی متفاوتی را ترویج کند.
• چالش برای امنیت ملی غرب: تمرکز ترکیبی توانایی‌های هوش مصنوعی چین و روسیه می‌تواند تهدیدات امنیتی جدیدی را برای ایالات متحده و متحدانش ایجاد کند.

اگرچه عمق و گستره واقعی این همکاری هنوز مشخص نیست، اما اعلام قصد اسبربانک نشان می‌دهد که این مشارکت از سطح صحبت‌های دیپلماتیک فراتر رفته و وارد فاز عملیاتی‌تری می‌شود. ظهور دیپ‌سیک به عنوان یک بازیگر قدرتمند چینی، احتمالاً جذابیت همکاری با چین را برای روسیه افزایش داده است.

پیامدهای آینده: نوآوری منبع‌باز در مقابل کنترل دولتی

تحولات پیرامون دیپ‌سیک و رقابت جهانی هوش مصنوعی، ما را در برابر یک دوراهی مهم قرار می‌دهد. از یک سو، مدل‌های کارآمد و کم‌هزینه‌تر، مانند آنچه دیپ‌سیک ارائه می‌دهد، پتانسیل دموکراتیزه کردن نوآوری را دارند. رویکردهای وزن‌باز یا حتی منبع‌باز واقعی می‌توانند به «گل‌های کوچکی» (استارتاپ‌ها و تیم‌های تحقیقاتی کوچک) اجازه دهند تا «از میان بتن» محدودیت‌های منابع سر برآورند و فناوری‌های جالب و غیرمتمرکز ارائه دهند. این امر می‌تواند منجر به پیشرفت سریع‌تر و گسترده‌تر هوش مصنوعی شود.

از سوی دیگر، نگرانی‌های جدی در مورد کنترل این فناوری قدرتمند و استفاده از آن توسط دولت‌ها، به ویژه رژیم‌های اقتدارگرا، وجود دارد. هشدار جی‌دی ونس در مورد استفاده از هوش مصنوعی برای نظارت، سانسور و تقویت قابلیت‌های نظامی، بازتاب‌دهنده این ترس عمیق است. همکاری رو به رشد چین و روسیه در این زمینه، که هر دو سابقه استفاده از فناوری برای کنترل داخلی و اهداف ژئوپلیتیکی تهاجمی دارند، این نگرانی‌ها را تشدید می‌کند.

آینده هوش مصنوعی احتمالاً تحت تأثیر این تنش بین نوآوری باز و کنترل دولتی/شرکتی شکل خواهد گرفت. دیپ‌سیک نمونه‌ای از شرکتی است که در میانه این تنش قرار دارد؛ از یک طرف با رویکرد وزن‌باز خود امکان نوآوری گسترده‌تر را فراهم می‌کند و از طرف دیگر به عنوان یک شرکت چینی، بخشی از اکوسیستم فناوری کشوری است که غرب آن را رقیب استراتژیک اصلی خود می‌داند.

نتیجه‌گیری

دیپ‌سیک بیش از یک استارتاپ موفق هوش مصنوعی است؛ این پدیده نمادی از سرعت خیره‌کننده پیشرفت فناوری در چین، چالشی برای برتری دیرینه غرب در حوزه هوش مصنوعی و کاتالیزوری برای تشدید رقابت‌های ژئوپلیتیکی است. توانایی دیپ‌سیک در توسعه مدل‌های پیشرفته با هزینه کم، چشم‌انداز توسعه و دسترسی به هوش مصنوعی را تغییر داده است، اما همزمان سوالات جدی در مورد شفافیت، حریم خصوصی و امنیت مطرح می‌کند.

در حالی که ایالات متحده و متحدانش به دنبال حفظ رهبری خود و مقابله با استفاده‌های مخرب احتمالی از هوش مصنوعی هستند، مشارکت نوظهور بین چین و روسیه در این عرصه، لایه دیگری از پیچیدگی و نگرانی را به این معادله اضافه می‌کند. آینده نشان خواهد داد که آیا مزایای نوآوری باز و دموکراتیزه شده توسط مدل‌هایی مانند دیپ‌سیک بر خطرات ناشی از رقابت تسلیحاتی هوش مصنوعی و سوءاستفاده احتمالی توسط قدرت‌های اقتدارگرا غلبه خواهد کرد یا خیر. این سرعت بالای نوآوری تنها به هوش مصنوعی محدود نمی‌شود؛ ما شاهد تحولات مشابهی در دیگر مرزهای دیجیتال مانند بیت کوین و سایر فناوری‌های نوین هستیم که جهان ما را به سرعت تغییر می‌دهند. جهان غرب اکنون در حالت آماده‌باش قرار دارد و نظاره‌گر است که این بازی پرمخاطره چگونه پیش خواهد رفت.

• Topic: مشارکت هوش مصنوعی چین و روسیه و ظهور دیپ‌سیک
• Subheadings: دیپ‌سیک چیست و چرا اهمیت دارد؟, نگاهی عمیق‌تر به فناوری دیپ‌سیک: مزایا و چالش‌ها, واکنش غرب و رقابت ژئوپلیتیکی هوش مصنوعی, مشارکت “بدون محدودیت”؟ اتحاد هوش مصنوعی چین و روسیه, پیامدهای آینده: نوآوری منبع‌باز در مقابل کنترل دولتی
• Main Keyword: دیپ‌سیک
• Selected Keywords: هوش مصنوعی چین, هوش مصنوعی روسیه, رقابت تسلیحاتی هوش مصنوعی, مشارکت راهبردی, مدل زبانی منبع‌باز, ژئوپلیتیک هوش مصنوعی, اسبربانک, نوآوری هوش مصنوعی, امنیت ملی
• Meta Description: دیپ‌سیک، مدل هوش مصنوعی پیشگام چینی، با کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی، رقابت جهانی هوش مصنوعی را متحول کرده است. این مقاله به بررسی فناوری دیپ‌سیک، مشارکت نوظهور چین و روسیه در این حوزه و پیامدهای ژئوپلیتیکی آن برای غرب می‌پردازد.

“`